Drodzy Uczniowie!
Przed nami Boże Narodzenie, jedno z najważniejszych i obchodzonych w wyjątkowy sposób świąt religijnych w Polsce. Nie wiem, czy wiecie, ale jego tradycje ukształtowały się na przestrzeni wieków i sięgają zamierzchłych czasów.
Tradycja obchodów świąt Bożego Narodzenia narodziła się w Polsce dopiero w XV w. , kiedy do naszego kraju dotarł prawdopodobnie z Czech zwyczaj budowania szopek świątecznych i śpiewania kolęd.
Jeszcze do XVII w. okres Bożego Narodzenia był nazywany przez lud polski „ godami”. Trwały one od Wigilii Bożego Narodzenia aż po Trzech Króli, a każdy wieczór w tym czasie miał charakter świąteczny. Przez te dwa tygodnie należało wystrzegać się ciężkich prac, jeść smacznie, zapraszać gości, bawić się i śpiewać. W języku słowiańskim słowo „ god” oznaczało rok, a „ gody” i „ godowanie” stały się z czasem synonimem uczty i zabawy. Stąd też pochodzi słowo „ gość” oznaczające uczestnika świątecznej biesiady przybywającego w odwiedziny w czas godów.
W tradycji ludowej i kościelnej Boże Narodzenie poprzedzone jest trzytygodniowym czasem oczekiwania, zwanym adwentem. W tym okresie wierni biorą udział w roratach, które poświęcone są Najświętszej Marii Pannie. Współcześnie do najbardziej popularnych tradycji bożonarodzeniowych należy zwyczaj strojenia choinki. Przeniesiony on został do Polski na przełomie XVIII i XIX wieku przez niemieckich protestantów. W dawnych czasach w każdej komnacie pałacowej oraz chłopskiej izbie musiał stać snopek zboża.
Wieczerza wigilijna odbywa się zgodnie z postanowieniami II Soboru Watykańskiego po zapadnięciu zmroku i pojawieniu się na niebie „ pierwszej gwiazdki” symbolizującej Gwiazdę Betlejemską, która zwiastowała narodziny Jezusa. W dawnej Polsce wieczerza chłopska składała się z dziewięciu dań, a pańska z jedenastu. Istniał przesąd, że należy spróbować każdej potrawy, gdyż za każde pominięte danie można stracić jakąś przyjemność w nadchodzącym roku. Samo słowo pochodzi z łac. vigilia i oznacza m. in. czuwanie w nocy. Kiedyś bowiem wigilie poprzedzały wszystkie większe święta, wierni oczekiwali ich, czuwając przez całą noc i modląc się. Współcześnie w Polsce podczas wieczerzy wigilijnej serwowanych jest dwanaście postnych dań. Na stole pojawia się: zupa grzybowa, barszcz z uszkami, pierogi z kapustą, ryby oraz makowiec.
Każda z tych potraw ma swoją symbolikę:
- wigilijny barszcz, dzięki zawartości buraczków ma dodawać urody, gdyż czerwone buraki zapewniają powodzenie i pomyślność,
- ryba stanowi symbol płodności i odradzania się,
- kapusta i grzyby mają zapewnić dobrobyt,
- mak symbolizuje dostatek i urodzaj,
- chleb to symbol wspólnoty, zwiastuje przyjaźń i gościnność.
Przed wieczerzą wigilijną dzielimy się opłatkiem. Gest ten symbolizuje wzajemne poświęcenie i ma zbliżać oraz łączyć ludzi.
W polskiej tradycji święta Bożego Narodzenia są wyjątkowe. W dobrym ich przeżyciu pomaga nam świadome pielęgnowanie zwyczajów i rytuałów
z nimi związanych.
Pozdrawiam serdecznie
Justyna Banach-Załęska
Bibliografia:
Łepkowski P., Dlaczego Gwiazdkę świętujemy w grudniu?, Historia. UważamRze, R. 2020, nr 12, s. 6 – 9.